MFJ CWF-2 CW İÇİN ALÇAK FREKANS FİLTRESİ

 MFJ CWF-2 AUDIO FREQUENCY FILTER FOR CW

Yaşadığım bölgedeki bit pazarlarına sürekli gelen bir amatör var, yaşı ileri, suratsız birisiymiş gibi görünüyor ama aslında kibar bir insan. Onun tezgahına her zaman dikkatle bakıyorum çünkü hep bulunması zor, eski parçalar getiriyor ve derdi para kazanmaktan çok, yıllarca biriktirmiş olduğu bu nesneleri elden çıkarmak. Dolayısıyla istediği fiyatlar da son derece makul. Önceki yıl ondan QST dergisinin 1985-1989 arasındaki bütün sayılarını 5 dolar gibi sembolik bir bedel karşılığı almıştım. Bu yıl da WIARC'ın düzenlediği bit pazarında onu görünce hemen yanına uğradım, hem biraz sohbet ettim, hem de gözüme çarpan birkaç parça malzemeyi aldım. Bu filtre de o malzemelerden biri. 

Anladığım kadarıyla MFJ firması bu devreyi ekonomik bir aktif filtre olarak 1970'lerin ortalarında 1980'lerin sonuna kadar pazarlamış, hatta bunu kit olarak satın almak da mümkünmüş. Bendeki örneğin de bir amatör tarafından monte edildiğini düşünüyorum (zaten elime ilk aldığımda içinden oynayan bir parçanın tıkır tıkır sesi geliyordu). Devre, işlemsel güçlendirici (OpAmp) ile 750 Hz merkez frekans olacak şekilde tasarlanmış bant geçiren 4 filtre katının arka arkaya eklenmesinden ibaret. 

Kullanmak için alıcıdan gelen ses çıkışını filtrenin girişine, filtrenin çıkışını da bir kulaklık ya da çok küçük bir hoparlöre bağlamak gerekiyor (büyük hoparlörleri sürebilecek gücü yok). Benim elimdeki montajı yapan amatör, hem giriş hem çıkış için kutunun arka tarafına 3.5 mm'lik ses bağlantı soketleri eklemiş, böylece ses girişi için vidalı terminalleri kullanmaktan da kurtulmuş. Ses yükseliği ayarı yok, kaynaktan yapmanız gerekiyor. Kayar bir anahtar yardımıyla 80 Hz, 110 Hz veya 180 Hz bant genişlikleri arasında seçim yapabiliyorsunuz, anahtarın en sonu konumu da devreyi es geçip doğrudan alıcıdan gelen sesi dinleyebilmenize olanak veriyor. 9V gerilimle çalışıyor (aslında µA747CN tümleşik devrelerini kullandığı için 18 V'a kadar çıkılabilir) ve görebildiğim kadarıyla bir pil ile 6 saat kadar kullanabiliyorsunuz. Hepsi el kadar bir metal kutunun içine yerleştirilmiş. 

Yukarıda yazdığım gibi, elime ilk aldığımda kutunun içinde tıkırdayan birşeyler olduğunu fark etmiştim. "Olsa olsa geçen yıl yaptığım aktif filtre kadar karmaşıktır, bozuk bile olsa tamir ederim" diye düşünmüştüm. Eve gelip de kutunun üst kapağını çıkarınca gördüm ki, oynayan şey, pili yerinde tutan kıskaç biçimli pil yuvası imiş. Yerine çift taraflı bant ile yapıştırılmış, o da kuruyunca kareket eder hale gelmiş. Devre kartı zaten bir yere sabitlenmiş değildi, kablolar sayesinde havada duruyordu. Ancak başka bir sorun görmediğim için uygun bir zamanda deneme yapmaya karar verdim, kutuyu bir kenara koydum.

Uygun zaman iki ay sonra (!) geldi. İşaret üretecinden gelen işareti filtrenin girişine uygulayarak 500 Hz'ten 1000 Hz'e kadar 10 Hz'te bir osiloskopta 80, 110, 180 Hz konumlarında çıkıştaki genliğe baktım (8 Ohm suni yük bağlı olarak). Elde ettiğim değerlerle ilkel Bode diyagramları çıkararak filtrenin düzgün çalışmadığını (şaşırdık mı, hayır) saptadım. 80 Hz konumunda makulmuş gibi görünse de, 110 Hz ve 180 Hz'te çalışıyor sayılmasına olanak yoktu. 

Onarımdan önce filtrenin frekans tepkisi

Durum böyle olunca, önce filtrenin devre şemasını buldum ve inceledim. Sevindirici olan şey, şemanın kullanım kılavuzunun bir parçası olmasıydı, böylece devre ve kullanımı hakkında başka bilgiler de edindim. Aşağıda görebileceğiniz gibi her kat, aynı parçalardan oluşuyor: Bir µA747CN işlemsel güçlendiricinin yarısı, bunun DC güç bağlantısı üzerinde bir direnç (24 kΩ) ve geçen işaretin frekansını belirleyen parçalar (1nF'lık iki sığa, 1.8 MΩ ve 680 kΩ'luk iki direnç).

Filtrenin Devre Şeması

Sonraki adımım, şemanın yardımıyla devreyi girişten çıkışa takip etmek ve her parçada işaretin genliğine bakmak oldu. Bu şekilde ilerlerken fark ettim ki, ilk kattaki 1 nF'lık polistiren sığalardan biri sökülmüş, yerine 680 pF'lık bir tane takılmış (kim bilir neden, amatörlerin işine akıl sır ermiyor).  

onu çıkarıp seramik bir "mercimek"le tekrar denedim... Çalışıyordu. Fakat "aman ne iyi derken, kolay oldu derken" ikinci kattaki sığalardan birinin bacağını da ben koparmayayım mı? Neyse ona da hemen bir seramik sığa yerleştirdim. Aslında bir ısınma vb. durumu olmadığı için kanımca ucuz seramik kondansatörler kullanmakta büyük bir sakınca yok (oda ısısı görece sabit) ancak yine de bunların yerine ısıl kararlıklıkları daha iyi parçalar kullanmak istedim ve zaman zaman alışveriş yaptığım bir amatör telsizciden çok katmanlı 1 nF'lık seramik kondansatörler ısmarladım. Bir hafta sonra mercimeklerin yerine bunları taktım, hatta elim değmişken nasıl olsa kurumuştur diyerek devredeki üç elektrolitik kondansatörü de yenileriyle değiştirdim. 

Plaket. Ön planda polistirenlerin yerine taktığım iki seramik
 kondansatörü görebilirsiniz. Elektrolitikler de yenilendi.

Bu değişikliklerden sonra (bu defa girişe verdiğim işaretin genliğini biraz daha düşürerek) tekrar ölçüm yaptım. Sonuç 80 Hz ve 110 Hz için beklediğim gibi oldu ancak iş 180 Hz'e gelince, bizim filtre bant geçirenden çok yüksek geçirene benzer bir eğri verdi. Bunun nedenini kestiremedim, sizin bir fikriniz varsa bana yazarak iletebilirsiniz. Zaten asıl istediğim şey, birbirine çok yakın istasyonların arasından istediğimi seçmek olduğu için, 180 Hz en az kullandığım genişlik olacak o nedenle çok da umursamadım. Bu arada bant genişliği hakkında da şunu söylemek lazım: -3 dB noktaları dikkate alınarak bakıldığında, 80 Hz konumunda gerçek bant genişliği 120 Hz, 110 Hz konumunda ise 170 Hz'e yakın. Belki benim ölçme yöntemim de doğru değildir ancak sonuçta bu fark benim açımdan sorun yaratmıyor. 

Ölçümler sırasında

Onarımdan sonra filtrenin frekans tepkisi

Bu filtreyi telsizin kulaklık çıkışına bağladım, bandın CW bölümünde dolaşırken genellikle devre dışı bırakıyor ve cihazın üzerindeki SSB filtresiyle dinleme yapıyorum. Beni ilgilendiren bir istasyon duyduğumda, filtreyi devreye sokarak o istasyonu adeta etrafından yalıtıyorum. Çok iyi çalışıyor, özellikle de en ekononik alternatifin 100 küsür dolarlık bir kristal filtre ya da DSP modülü olduğu düşünülünce. Aslında telsizin içinde, ses katının girişine bağlamanız öneriliyor ama ben hem TS-50'ye böyle bir ameliyat yapmak istemedim, hem de bu filtre bağımsız bir devre olarak bir kenarda dursun, hangi cihaz olursa olsun kullanabileyim diye düşündüm.